Middeleeuwse bouwstijl
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
De middeleeuwse bouwstijl omvat de architectuur en bouwmethoden die in Europa gedurende de Middeleeuwen werden toegepast, met als belangrijkste perioden de Romaanse en Gotische stijl.
Omschrijving
De bouwkunst in de Middeleeuwen (circa 500-1500) kenmerkt zich door de ontwikkeling van verschillende stijlen. Aan het einde van de 11e eeuw begon de Romaanse periode (in Nederland circa 1000-1250), gevolgd door de Gotiek in de 12e eeuw (in Nederland circa 1250-1560). Romaanse gebouwen, zoals kerken en kloosters, zijn vaak gesloten, met dikke muren van natuursteen of baksteen en kleine ramen onder ronde bogen. De versieringen zijn doorgaans sober. Gotische architectuur daarentegen streeft naar hoogte en licht, met kenmerkende spitsbogen, grote vensters (vaak met glas-in-lood) en complexere versieringen zoals pinakels en traceringen. Hoewel kerkelijke architectuur prominent aanwezig is in de overgeleverde gebouwen, bestond ook wereldlijke bouw in hout, leem en stro, waarbij in de Late Middeleeuwen een proces van 'verstening' op gang kwam.
Kenmerken en materialen
Kenmerkend voor de Romaanse bouwstijl zijn de dikke muren, kleine rondboogvensters en het gebruik van rondbogen in decoraties. Grotere ramen waren vaak niet mogelijk omdat de muren het gewicht moesten dragen, wat resulteerde in donkere interieurs. Materialen bestonden uit natuursteen en later ook baksteen. In de Gotiek werden technieken ontwikkeld zoals het kruisribgewelf en de luchtboogconstructie, waardoor grotere hoogtes, slankere muren en aanzienlijk grotere vensters mogelijk werden. Glas-in-lood was essentieel in gotische kerken om het vele licht te kleuren. Hoewel hout, leem en stro veel voorkwamen bij woonhuizen, ontstond vanaf de 14e eeuw een trend naar stenen huizen. Regionale verschillen in stijlkenmerken en gebruikte materialen waren significant.
Overgang en latere invloed
De overgang van de Romaanse naar de Gotische stijl verliep geleidelijk, wat soms wordt aangeduid als Romanogotiek. Deze stijl komt vooral voor bij kerken uit de 13e en 14e eeuw, waarin romaanse bouwwijzen werden gecombineerd met gotische vormen. In latere eeuwen, met name in de 19e eeuw tijdens de Romantiek, ontstond er hernieuwde interesse in de middeleeuwse bouwstijl, wat leidde tot de neogotiek. Bij restauraties van middeleeuwse gebouwen in deze periode werd soms geprobeerd de middeleeuwse stijl te verbeteren, hoewel het ideaal was om de voorbeelden nauwgezet te volgen.
Vergelijkbare termen
Romaanse architectuur
Gebruikte bronnen: